چه بسیار افرادی که این سؤال را از خود یا دیگران می پرسند. در این میان، آنها که علاقه بیشتری به یکدیگر دارند بیشتر در این اندیشه اند که: چه کنیم دوستی هایمان زیادتر شود؟ چه کنیم که بیشتر در دل دوست هایمان جا باز کنیم؟ و چه کنیم که علاقه او به ما افزون تر گردد؟

دانستن این که چه عواملی باعث افزایش روزافزون دوستی می شود، در واقع به معنای در دست داشتن کلید ورود به اندرون خانه دل هاست. هر کس که این کلید را در اختیار داشته باشد و راه نفوذ در قلب ها را بداند در واقع، گنجینه دوستی را به چنگ آورده است.

دو کلید طلایی

به راستی این کلیدهای طلایی ای که می توان به واسطه آن در دل ها راه یافت و دوستی ها را با آنها روز به روز زیادتر کرد، چه هستند؟ این کدام کیمیاست که باید در پی رسیدن به آن بود؟ ما می خواهیم با به دست آوردن این کلید، قلب دوستان را فتح کنیم تا دیگر هیچ پدیده و حادثه ای نتواند تا پایان عمر، آن را از بین ببرد.

1 . ابراز کردن علاقه و دوستی

محبّت، رمز و راز زندگی است و بعضی از روان شناسان معتقدند که بسیاری از بیماری های درونی به خاطر فقدان محبّت و سرکوب کردن عاطفه هاست. رسول اکرم(ص) می فرماید: «خدای جهان، آن کسی را بیش از همه دوست دارد که به دوستان خود، بیشتر از همه مهر بورزد».⁽¹⁾ اگر بخواهیم محبوب دل ها شویم باید دیگران را دوست بداریم؛ باید به آنها عشق بورزیم تا آنها نیز به ما عشق بورزند. تنها از راه محبّت و دوستی است که می توان مالک دل ها شد و در قلب ها نفوذ پیدا کرد. برای زیادتر شدن دوستی و استحکام آن باید این محبّت و علاقه را ابراز کرد و آن را با زبان و با عمل (یعنی با نیکی کردن به دوست و نزدیکان و دوستداران او) نمایان کرد ؛ زیرا محبّت، همچون آبی است که به جریان می افتد. این آب، هم پاک است و هم پاک کننده. ابراز علاقه و محبّت، هم بر دوستی می افزاید و هم نامهربانی را از بین می برد.

روزی امام باقر(ع) و امام صادق(ع) با گروهی در مسجد نشسته بودند. کسی از کنار آنها رد می شد. یکی از اهل مجلس گفت: «من این شخص را دوست دارم». امام باقر(ع) فرمود: «اگر دوستش داری به او بگو و او را از دوستی و علاقه خود، آگاه کن. این کار، موجب دوام دوستی و تقویت پیوندها می شود».⁽²⁾

2 . تواضع

تواضع، یکی از اصول مسلّم اخلاقی است و انسان، با تواضع می تواند بالاترین درجات معنوی را کسب نماید. این صفت اخلاقی، رَمز موفقیت بشر در مسائل اجتماعی و به طور کلی در همه امور مربوط به دنیاست که در جای خود در روان شناسی و اخلاق، مورد بحث قرار گرفته است.

اما آنچه که در این جا مورد بحث ماست، آن است که تواضع می تواند مایه تقویت دوستی شود. برعکس، هرگونه تکبّر و خودبزرگ بینی در بین دوستان، صمیمیت را از بین می برد و موجب تفرقه می شود. امام صادق(ع) فرمود: «سه چیزْ دوستی را در پی دارد: دینداری، فروتنی و بخشش».⁽³⁾

درباره یکی از علمای معاصر نقل شده است که در یکی از شب ها وی از خواب بیدار می شود و حس می کند که صدایی از داخل حیاط می آید. بیرون می رود و می بیند که دزدی آمده است و میوه های باغچه را جمع کرده ولی چنان سنگین است که نمی تواند آن را بلند کند و به دوش بیندازد. ایشان خیلی آهسته وارد حیاط می شود و بدون آن که آن شخص متوجه شود، کمک می کند تا وی گونی را بلند کند و بر دوش بگذارد. ناگهان دزد متوجه می شود که شخصی آمده است. وقتی نگاه می کند متوجه صاحب خانه می شود. ابتدا عذرخواهی می کند؛ اما آن عالم در جواب، با کمال ادب و تواضع به ایشان می فرماید: «خیر، آقا! شما به منزل پدرتان آمده اید و نیازی به گرفتن اجازه ندارید» و با اصرار زیاد، وی را مجبور می کند میوه ها را با خود ببرد. فردای آن روز، دزد به محضر این عالم می آید و توبه می کند و از آن پس، انسانی مؤمن و پرهیزگار می شود.

آری! اگر تواضع و ادب، این چنین در روحیات اشخاص خلاف کار تأثیرگذار است، قطعا اثر آن در جان و روح دوستان با ایمانی که برای زندگی خود دوستی و محبّت و ارادت را برگزیده اند به مراتب، بیشتر و عمیق تر است.

1 . المحجة البیضاء، ج 2، ص 155.

2 . بحارالأنوار، ج 74، ص 181.

3 . همان، ج 78، ص 229.