نوع روابط مثبت و منفی و ارزش هایی که هر فرد در قبال غریزه جنسی باید رعایت کند، در دین اسلام به خوبی ترسیم شده است. تدابیری که برای مهار و کنترل این غریزه از زمان فعالیت جنسی لازم است تا فرد را به سلامت از انحرافات و آسیب ها برهاند و او را در مسیر تکامل فردی و اجتماعی هدایت کند، جای بسی تأمل و بررسی دارد. از جمله این تدابیر به «حیای جنسی» و «عفت ورزی» می توان اشاره کرد.

حیا، به معنای احساس شرم و خجالتی است که موجب خودداری از ارتکاب عمل زشت می شود و منشأ آن، درک حضور در برابر موجودی گران مایه و ارزشمند است. بدین سبب است که حیا با دین ورزی ارتباطی تنگاتنگ و دوطرفه ای دارد. در روایت های اسلامی تأکید شده است: «الحیاء من الایمان؛ حیا از ایمان است.» و کسی که حیا ندارد در حقیقت دین ندارد. آنچه باعث می شود آدمی به این صفت سازنده و مثبت گرایش یابد، ایمان و بهره مندی از نیروی تشخیص عقلانی است. ایمان و حیا موجب می شود، شخص در ارتباط با جنس مخالف، از آلودگی به گناه مصونیت یابد و اعتبار خود را به عنوان گوهری گران بها حفظ کند. خاصه برای زن؛ چرا که مأموریتی که در خلقت به او داده شده، آن است که با پرداختن به زیبایی و لطف و با خودداری و بی نیازی ظریفانه، دل خشن مرد را هر چه بیشتر به سوی خویش بکشاند و او را از مجرای احساس قلب خویش، به همراهی بطلبد.

یکی از فلاسفه غربی می نویسد:

شرم رویی، نوعی عقب نشینی مدبرانه است که از ترس و پاکی می زاید. مرد پخته، امتناع و خودداری ظریفانه زن را دوست دارد. بی حیایی موقتا حواس را به خود جلب می کند، ولی به سختی ممکن است روح را نیز جلب کند. هر چه ساخته زن زیبا و در دسترس مردان قرار گیرد، برای مرد عادی جذاب، دل فریب و موقتی خواهد بود. پس، حیا از دل فریبی های لطیف زن است که ارزش او را بالا می برد.

راز خواستگاری مرد از زن

حیا و خودداری زن، راز خواستگاری مرد از اوست. در قاموس خلقت، خداوند مرد را خواهان و زن را خوانده، مرد را طالب و زن را مطلوب قرار داده است. فطرت مرد، طلب و نیاز است و فطرت زن، جلوه و ناز. اینجاست که کلام علی علیه السلام معنای خود را می یابد که: «حیا وسیله رسیدن به خوبی است.» حیای دختر موجب عزتمندی و جلب اعتماد و محبت مردان می شود و مقدمات ازدواج سالم تری را فراهم می سازد. چنان که یکی از دانشمندان گفته است:

مرد جوان به دنبال چشمان پر از حیا است و بی آن که بداند، حس می کند که این خودداری، از لطف و رقت عالی خبر می دهد. حیا، پاداش های خود را پس انداز می کند و در نتیجه، نیرو و شجاعت مرد را بالا می برد و او را برای اقدامات مهم آماده می کند.

به تعبیر امیرالمؤمنین علی علیه السلام : «حیا به عنوان خصلت نفسانی مثبت، از درونی با نجابت حکایت می کند.»

ازاین رو، آن حضرت، عفت را ثمره و نتیجه آن دانسته اند. عفت در واقع، به حیای جنسی، جلوه های عملی می بخشد و آدمی را در حیطه ای از تعاملات و رفتارهای مثبت و به دور از آلودگی و گناه قرار می دهد. از همین روست که نیروی کنترل کننده درونی آدمی، هنگام ارتباط با جنس مخالف فعال می شود و زن در جایگاه گوهری ارزشمند قرار می گیرد که حیای وی موجب جلب مرد به سوی او می شود و زن، خلاف فطرت خویش می داند که به خواستگاری مردان رود و خود را از الهه عشق بودن تنزل دهد؛ تا حدی که حتی جواب منفی بشنود و سرخورده و بی ارزش شود.

آثار حیای جنسی

پی آمدهای مثبت و سازنده حیای جنسی بسیار فراوان است که مهم ترین آن، دوری از گناه است. حیا موجب دوری آدمی از ارتکاب زشتی و آلوده شدن به پلیدی های اخلاقی و جنسی است. گفته اند: زنی به مردی پاکدل تمایل داشت، اما با او صحبت و به او اظهار تمایل نمی کرد. مرد درمانده شد. ازاین رو، روزی او را به کوچه شلوغی وعده داد. زن چون بیامد، گفت: ای وای، اینجا؟! مرد گفت: آری، آن که اینجا ما را می بیند، در خلوت هم می بیند. تن زن بلرزید و منزجر شد و توبه کرد. آری، کسی که خود را در محضر ربوبیِ ناظری محترم و آگاه، چون حق تعالی بداند، چگونه می تواند خلاف خواست مهربانی چون او، پرده حیا بدرد و تمنای نفْس دَدمنش را پاسخ مثبت گوید؟

از سوی دیگر، روح آدمی از آلودگی به گناه و معاصی، منزجر و متنفر است. با انجام دادن عملی زشت، وجدان بیدارش او را ملامت می کند و تا توبه و برگشتی صورت نگیرد، آرامش خویش را باز نمی یابد.

عفت و غریزه جنسی

قرآن کریم درباره عفت ورزی می فرماید: «کسی که نمی تواند ازدواج کند، باید عفت ورزد تا خداوند او را از فضل خویش بی نیاز کند.» (نور: 33)

منظور از عفت و پاک دامنی، کناره گیری از آلودگی های جنسی چه در عمل و چه در فکر است. نفْس عفیف آن است که نه تنها عملاً خویشتن دار است و مرتکب حرام و خلاف نمی شود، بلکه از نظر فکری آنچنان خود را سامان داده است که افکار مخرب در درونش ریشه نمی دواند.

ارزش عفت در اسلام

حضرت علی علیه السلام ارزشمندترین عبادت را عفت ورزی می داند و عفت و پاک دامنی را شیوه زیرکان، شرافتمندان و تقواپیشه گان برمی شمرد. عفت؛ نشانه عقل، زکات زیبایی، غنای باطنی و رشد شخصیت (نساء: 6)، بهترین یاور و همراه و غیرتمندی مرد دانسته شده است.

عفت برای مرد یا زن؟

این که کدام یک از مرد یا زن با این ویژگی بیشتر مأنوس ترند نیز کلامی در خور بحث است. قرآن کریم سرگذشت عفیفانه حضرت یوسف علیه السلام و حضرت مریم علیهاالسلام را در این باره به تصویر می کشد. هر دو بزرگوار در این مورد امتحان شدند و در پرتو عفاف و پاک دامنی نجات یافتند و سرافراز از امتحان الهی بیرون آمدند؛ ولی واکنش آنان متفاوت بیان شده است:

درباره حضرت یوسف علیه السلام ، عدم اهتمام، فکر، قصه و خیال خلاف را مطرح می سازد و می گوید: آن زن قصد او کرد و او نیز اگر برهان پروردگار را ندیده بود، آهنگ او می کرد. (یوسف:24)

خداوند متعال حضرت یوسف علیه السلام را فردی معصوم یاد می کند که نه فقط به طرف گناه نرفت، بلکه بدی و پلیدی از او دور شد. (یوسف: 24) ولی درباره حضرت مریم علیهاالسلام ، از لحاظ عفیف بودن چیزی فراتر از حضرت یوسف می گوید:

سخن این نیست که اگر مریم علیهاالسلام دلیل الهی را مشاهده نمی کرد، مایل بود، بلکه حضرت مریم علیهاالسلام در مقام نهی از منکر، به فرشته ای که به شکل مردی به حضور او آمده بود، لب می گشاید و می گوید: اگر تو باتقوا هستی، دست به این کار نزن. «من به خدای رحمان پناه می برم اگر تو پرهیزگاری. (مریم: 17)

زیبایی های عفت و پاک دامنی چگونه جلوه می کند؟

1. دریافت فضل و محبت خدا

خداوند متعال به انسان های عفیف وعده داده است که آنها را از فضل خویش بهره مند سازد. صورت های گوناگون از رحمت خدا را در زندگی عفیفانه بزرگان دیده ایم. از جمله، مهیا شدن زمینه ازدواجی سالم، عاشقانه و بادوام، آنچنان که پس از دوران صبرورزی یوسف در برابر گناه، دوباره زلیخا برایش جوان شد و وصال شیرین را پس از هجران گناه تجربه کرد. مورد دیگر از نمونه های رحمت خدا، استعداد و قابلیت های ویژه ای است که خداوند به افراد پاک دامن عطا می کند: «ان تتقوا اللّه یجعل لکم فرقانا؛ اگر تقوا پیشه سازید و دامن خود را از آلودگی حفظ کنید به شما قدرت تشخیص داده خواهد شد».

شیخ رجبعلی خیاط که یکی از عرفای عصر حاضر است، می گوید:

در ایام جوانی (حدود 23 سالگی) دختری رعنا و زیبا از بستگان، دلباخته من شد و سرانجام در خانه ای خلوت مرا به دام انداخت. با خود گفتم: رجبعلی! خدا می تواند تو را خیلی آسان امتحان کند، پس تو هم او را امتحان کن و از این حرام لذت بخش و آماده، به خاطر او صرف نظر نما! پس، به خدا عرض کردم: «خدایا! من از این گناه می گذرم، تو هم مرا برای خود تربیت کن.» این کفّ نفس و پرهیز از گناه، موجب بصیرت و بینایی من گردید و جهشی معنوی در زندگی ام ایجاد شد.

آری، او به جایی رسید که به تربیت الهی توانست در ملکوت عالم، حقایقی را مشاهده کند که دیگران از آن بی اطلاعند. کشف و شهود باطنی اش موجب تربیت شاگردان فاضل و گران قدری شد که هر کدام منشأ خیری برای جامعه گشته اند.

2. پاکی نسل و سلامت آن

در اسلام توصیه اکید بر به جا گذاشتن نسلی پاک وطاهر شده است و این قضیه بدون عفت و پاک دامنی زن و مرد میسر نیست. تکثیر نسل، با ارضای غریزه جنسی به صورت غیر مشروع هم ممکن است؛ ولی آیا چنین نسلی می تواند حامل و انتقال دهنده میراث های عظیم بشر در عرصه های معنوی و علمی باشد؟ حضرت یعقوب علیه السلام ارضای غریزه جنسی را با ازدواجی پاک و سالم به فرزندش توصیه می کند: «زن بگیر، بدان امید که خداوند از او نسلی پدید آورد که زمین را با تسبیح خدا گران بار کند».

یکی از دانشمندان عقیده دارد:

عفت فراوان زن، مسلما خادم مقاصد توالد است؛ زیرا امتناع محجوبانه او کمکی به انتخاب جنسی است. عفت، زن را توانا می سازد که با جست و جوی بیشتری عاشق خود را؛ یعنی کسی را که افتخار پدری فرزندانش را دارد، برگزیند.

3. شکوفایی استعدادها

یکی دیگر از جلوه های زیبای عفت ورزی را می توان در شکوفایی استعدادها و توانمندی های افراد مشاهده کرد. محیط سالم و پاک، زمینه فعالیت فکری وخلاقیت را برای مرد و زن فراهم می سازد. به ویژه در محافلی که پسر و دختر فعالیت مشترکی را دنبال می کنند، ضرورت وجود این خصلت مثبت بیشتر نمایان است. عفت، زمینه ساز توجه به وظایفی است که بر دوش فرد گذارده شده است، خیالات باطل را از ذهن می زداید و بهره وری شغلی و تحصیلی را افزایش می دهد.

4. تعالی عشق به همسر

بی گمان آنجا که یک سلسله مقررات اخلاقی، از جمله عفت و تقوی بر روح مرد و زن حکومت کند و زن به عنوان موجودی گران بها دور از دسترس مرد قرار گیرد، عشق و محبت، بهتر به فعلیت می رسد و در مقابل، بدون این ویژگی، در نهایت زن به ابتذال کشیده می شود و محبوبیتش را نزد مردان از دست می دهد. در این صورت، فداکاری، از خود گذشتگی و سوز و گدازی که موجب تمرکز قوای نفس به سوی محبوب و معشوق واقعی در زندگی مشترک است، رنگ می بازد.

5. حفظ مناعت طبع و آرامش روان

آرامش خاطر و امنیت درونی، یکی دیگر از جلوه های زیبای عفت ورزی است. با این خصلت است که آدمی برای ارضای غریزه اش ناچار نمی شود عزت نفس و مناعت خود را دستخوش ذلت کند و با نگاه های آلوده و خیانت های فکری و عملی، با دلهره ها و ترس ها زندگی بگذراند. بر این اساس، اسلام به حفظ حدود و حرمت ها در روابط مرد و زن توصیه می کند. از نگاه دینی ما، توصیه به خودداری از نگاه حرام و حفظ حیا و عفت جنسی، همپایه رعایت حدود روابط، با رعایت پوشش کامل، میسر و قابل اجراست. نقل است:

مردی نابینا پس از اجازه خواستن وارد منزل علی علیه السلام شد. پیامبر مشاهده فرمود که حضرت زهرا علیهاالسلام برخاست و فاصله گرفت و خود را پوشاند. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: دخترم! این مرد نابیناست. حضرت زهرا علیهاالسلام پاسخ داد: پدر جان، اگر چه او مرا نمی بیند، ولی من او را می بینم و او بوی زن را استشمام می کند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: شهادت می دهم که تو پاره تن منی.

منبع